Εκατομμύρια δρόμοι σαν φίδια στην κόλαση ανοίγονται μπροστά μας, πίσω μας, γύρω μας. Άλλοι με φώτα, άλλοι σκοτεινοί, όμως σχεδόν όλοι με μπάρες, διόδια, αναχώματα, απαγορευτικά σήματα, αστυνόμους και άλλα παρόμοια εμπόδια. Δρόμοι με φυσικά και νοητά σύνορα. Τα ταξίδια δεν είναι πλέον μια περιπέτεια όπως κάποτε. Έχουν χάσει το «Ομηρικό» ή το «Καβαφικό» τους νόημα. Είναι άνετα και όμοια μεταξύ τους. Δεν έχουν πια για αφορμή την Ιθάκη. Τα ταξιδιωτικά γραφεία κατάφεραν να την μετατρέψουν σε απρόσωπο τουριστικό θέρετρο. Οργανώνουν ταξίδια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, σε πανομοιότυπα ξενοδοχεία με χλωριούχες πισίνες. Με φαγητό προσαρμοσμένο στις συνήθειες του μέσου ευρωπαίου γιάπη και χρώματα τοπικής δήθεν κουζίνας. Η διαφορά του μενού των McDonalds από μια χώρα στην άλλη τείνει να προσδιορίζει και την διαφορά μεταξύ των καθημερινών συνηθειών των κατοίκων τους.
Τα αεροπλάνα πετάνε με την ψυχολογική ανασφάλεια που έχει κατακλύσει τους ουρανούς του 21ου αιώνα. Δεν ήταν ποτέ το μέσο μεταφοράς των αληθινών ταξιδιωτών. Η εμπειρία του ταξιδιού σε επιβατικό αεροπλάνο είναι από τη φύση της φτωχή σε εικόνες, συναισθήματα και αίσθηση του τόπου. Σαν να κοιμάσαι και να ξυπνάς σε άλλο μέρος χωρίς να έχεις ταξιδέψει. Το αυτοκίνητο δεν είναι πια ένα ταξιδιωτικό μέσο. Είναι μέσο αυτοπροβολής και αυταρέσκειας. Επίδειξη δύναμης, κοινωνικής θέσης ενίοτε και ανδρισμού. Σαν να καλύπτει μια νοητή, ή και πραγματική, σεξουαλική ανεπάρκεια. Τα τρένα χάνουν, μέσα από τον εκσυγχρονισμό τους, τον ρομαντισμό που εξέπνεαν κάποτε ενώ από την άλλη, οι τιμή των εισιτηρίων τους είναι δυσανάλογα υψηλότερη από την όποια άνεση προσφέρουν. Στις ανεπτυγμένες χώρες το τρένο δεν είναι πια το μέσο μεταφοράς των φτωχών.
Οι φτωχοί είναι το αγκάθι της σύγχρονης αισθητικής. Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν στα σήριαλ και τα άλλα τηλεσκουπίδια. Γι’ αυτό και κάθε δήμαρχος που σέβεται την αισθητική της πόλης του κοιτάει πως θα τους εξαφανίσει από το κέντρο της. Το ίδιο σύστημα που γεννάει φτωχούς, το ίδιο τους πετάει στον καιάδα. Οι μόνοι ταξιδιώτες χωρίς εισιτήριο είναι οι εξαθλιωμένοι, οι άστεγοι και οι πεινασμένοι. Ταξιδεύουν γιατί τους κυνηγάνε οι υπέρμαχοι της αισθητικής της αποστείρωσης και της τρομοϋστερίας.
Όμως ποιος ταξιδεύει για το ταξίδι; Ποιος ταξιδεύει για την Ιθάκη; Ποιος ταξιδεύει στ’ αλήθεια σήμερα; Ίσως οι μετανάστες. Ίσως και κάποιοι τρελοί. Τα ταξίδια των πολλών μοιάζουν με μια απλή μετακίνηση σαρκών, από ένα γραφείο στο άλλο, από ένα αεροδρόμιο στο άλλο, από ένα κρεβάτι στο άλλο. Αν κάποιοι κάνουν κάποια ταξίδια με κάποια δόση περιπέτειας είναι για να τα καταγράψουν σε κάποια κάμερα και να τα προβάλουν, είτε στους φίλους τους, είτε, οι επαγγελματίες, στην τηλεόραση. Έτσι μέσα από το μαγικό τηλεοπτικό κουτί ταξιδεύουν κι άλλοι. Στις οθόνες γίνονται όλα. Μέσα από τις προβολές στημένων ταξιδιών, περιπετειών, γλεντιών, δραμάτων και καταστροφών, κλαίμε, γελάμε, θυμώνουμε, γλεντάμε, συνουσιαζόμαστε, ταξιδεύουμε. Τα κάνουμε όλα μέσα από μια εικονική πραγματικότητα γιατί η άλλη, η φυσική πραγματικότητα, είναι πια πολύ επικίνδυνη και κουραστική για τις συνήθειές μας. Τα κάνουμε όλα εκτός από το να ονειρευόμαστε, εκτός από το να αφουγκραζόμαστε τον πραγματικό τόπο όπου βρισκόμαστε. Πιθανότατα διότι αυτός ο τόπος δεν υπάρχει πια, έχει μετατραπεί σ΄ έναν απλό χώρο όπου ακουμπάμε τη φυσική μας υπόσταση και τις συσκευές που μας ενώνουν με τον υπόλοιπο εικονικό κόσμο.
Παρακολουθώ εδώ και μερικά χρόνια τον Κουστουρίτσα και την μπάντα του μέσα από τα άλμπουμ τους. Μου άρεσαν γιατί έχουν κάτι αυθεντικό για τα δεδομένα της παγκόσμιας μουσικής σκηνής στην οποία ανήκουν. Αυτή η παγκόσμια φήμη τους προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από το όνομα του διάσημου σκηνοθέτη που φιγουράρει στο όνομα του συγκροτήματος. Όμως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Ο Κουστουρίτσα λίγο από χαβαλέ, λίγο από ψώνιο και λίγο από τρέλα, ενσωματώθηκε στην μπάντα πριν μερικά χρόνια και την έβγαλε έξω από τα σύνορα της πρώην Γιουγκοσλαβίας όπου κινούταν με επιτυχία από τις αρχές της δεκαετίας του 80΄. Έχουν γράψει τη μουσική σε δύο ταινίες του Κουστουρίτσα («Μαύρος γάτος, άσπρος γάτος» και «Η ζωή είναι ένα θαύμα») κι έχουν στο δυναμικό τους συνολικά γύρω στους δέκα δίσκους. Έφτασαν μάλιστα να ανεβάσουν και μια «Πανκ Όπερα» η οποία αποτελεί και το τελευταίο τους άλμπουμ που έχει το τίτλο «Ο καιρός των τσιγγάνων». Καμιά σχέση με το σάουντρακ της ομώνυμης ταινίας (εκτός από μια διασκευή του βασικού θέματος) όπου εκεί τη μουσική υπογράφει ο μουσικός ξάδερφος της μπάντας, ο διάσημος, Γκόραν Μπρέγκοβιτς.
Αυτό τον καιρό το γκρουπ περιοδεύει στην Ευρώπη και είχα την τύχη να τους δω την περασμένη βδομάδα στη Λυών. Δυστυχώς δεν παρουσίαζαν την όπερά τους, κάτι που θα προτιμούσα από την κλασική συναυλία που έκαναν με σκετσάκια και ατάκες που χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια και έχουν ήδη αποτυπωθεί στη ζωντανή ηχογράφηση που κυκλοφόρησαν σε CD πρόπερσι. Παρόλα αυτά άξιζε τον κόπο μιας και παραμένουν
αυθεντικοί, έχουν πλάκα, στυλ και κέφι. Στους δίσκους τους έχουν εμπνευσμένες συνθέσεις και ενορχηστρώσεις. Στη συναυλία, οι συνθέσεις ήταν λίγο αλλοιωμένες και οι ενορχηστρώσεις εμφανώς συρρικνωμένες αλλά το χαβαλετζίδικο στυλ τους ταιριάζει γάντι με όλα αυτά. Όσο για τον Εμίρ, γρατζουνάει την κιθάρα του (υπάρχει άλλος κιθαρίστας για τα δύσκολα μέρη!), κάνει λίγα φωνητικά (όταν το θυμάται), χορεύει, συμμετέχει στην αναμπουμπούλα που δημιουργείται, μιλάει με τον κοινό και δέχεται κάθε λογής αντικείμενα στα πόδια του, από τετράδια με σενάρια μέχρι στηθόδεσμα! Ο ίδιος δεν φέρεται σε καμιά περίπτωση σαν σούπερ-σταρ κι έχει προφανώς επίγνωση πως το ταλέντο του είναι στον κινηματογράφο πολύ περισσότερο απ΄ ότι στη μουσική. Αυτό βέβαια δεν μειώνει το ενδιαφέρον που έχει η No Smoking Orchestra σαν σύνολο όπου ο ρόλος του κάθε μέλους φαίνεται να είναι σημαντικός, χωρίς να καπελώνεται κανείς.
Πολύ δύσκολο να βρείτε δίσκους τους από την εποχή πριν την άφιξη του Κουστουρίτσα (αν έχετε κάτι στείλτε το μου). Τα πιο πρόσφατά τους κυκλοφορούν στην αγορά. Αξίζει να τα ακούσετε αλλά θα σας συμβούλευα για πρώτη ακρόαση να αποφύγετε τη ζωντανή τους ηχογράφηση. Έχουν και σελίδα στο διαδίκτυο: http://www.thenosmokingorchestra.com/
